20. yüzyılın Kaşgarlı Mahmud'u Türkolog Karasayev, doğumunun 120. yılında anılıyor

Kültür, Enformasyon, Spor ve Gençlik Politikası Bakanlığının organizasyonunda Karasayev için ilk olarak Karakol şehrinde kabri başında anma töreni düzenlendi.

Anma etkinliği, başkent Bişkek'teki Milli Kütüphane'de, Karasayev'in kitapları, gazete ve dergi makaleleri, bilim adamının hayatını yansıtan fotoğrafların yer aldığı serginin açılmasıyla devam etti.

Sergi kapsamında, Karasayev'in tanınmasını sağlayan çalışmalar yapan akademisyen ve öğrenciler, Karasayev'in eserleriyle ödüllendirildi.

20. YÜZYILIN KAŞGARLI MAHMUD'U KARASAYEV

Türk edebiyat dünyasında "20. yüzyılın Kaşgarlı Mahmud'u" olarak anılan Karasayev, 1901 yılında Kırgızistan’ın kuzeyindeki Issık Göl bölgesinin Tüp ilçesine bağlı Ken-Suu köyünde doğdu.

Halk arasında itibar sahibi, eğitimli ve varlıklı bir aileden gelen Karasayev, küçük yaşlarda köy imamından okuryazarlığı ve Kur'an Kerim okumayı öğrendi.

Karasayev, Issık Göl bölgesinin Karakol şehrindeki yerel Rus Okulunda (1914-1916) ve Taşkent’teki Kazak-Kırgız Eğitim Enstitüsünde (1923-1927) eğitim aldı ve lisans eğitimini Leningrad Doğu Dilleri Enstitüsünde 1931 yılında tamamladı.

Kırgızların 1916'da Rus Çarlığına karşı isyanına tanık olan Karasayev'in ailesi, o dönemde komşu Çin'e sığınan binlerce aileden biriydi. Karasayev ailesi, Rus Çarlığının dağılma ve Sovyetler Birliği'nin kuruluş döneminde Kırgızistan'a döndü.

Taşkent merkezli Erkin-Too (Özgür Dağlar) gazetesinde görevlendirilen Karasayev, gazeteyi ilk kez Kırgızca olarak Arapça alfabesiyle 7 Kasım 1924'te çıkardı.

Kırgızların milli Manas Destanı'nın deşifre edilmesinde emeği geçen Karasayev, 1961-1974 döneminde Kırgızistan Devlet Üniversitesinde çeşitli görevler üstlendi.

TOPLAM 20 ESER YAYINLADI

Karasayev, Sovyet Türkoloğu Prof. Dr. Konstantin Yudahin ile çalışarak 60 bin sözcük içeren ve günümüze kadar kullanılan ilk Kırgızca-Rusça sözlüğünün yayımlanmasına katkı sağladı.

Ancak 1946 yılında Kırgızca-Rusça sözlüğü basıldığında, kitaba onca emek harcayan Karasayev'in yerine sadece Yudahin'in isminin yazılması büyük bir haksızlık olarak kayıtlara geçti.

Tarihte ilk Türkçe sözlüğünün babası olarak bilinen Kaşgarlı Mahmud ile kıyaslanan Karasayev, bilimsel ve pratik değere sahip "İmla ve Yazım Sözlüğü", "Çift Kelimeler", "Nakıl Sözler", "Yaygın Kullanılan Kelimeler", "Kamusname: Manas Sözlüğü" gibi toplam 20 eserini okuyucuyla buluşturdu.

Karasayev'in, süreli birçok yayında halkın kültür hayatını, tarihi ile dil bilimini, halk pedagojisini, geçmişini ve günümüzdeki önemli meselelerini yansıtan yüzlerce makalesi yayımlandı.

Rus eserlerini ve Çin masallarını da Kırgızcaya çeviren Karasayev, Türk, Alman, Çin, Rus, Arap, Uygur, Kazak, Moğol, Kalmak, Özbek, Fars dillerine hakimdi.

Ayşe Karasayeva ile 70 yıla yakın süren evliliklerinden üç kızı olan Karasayev, 31 Ocak 1998'te 97 yaşındayken mide kanserinden vefat etti.

PROF. DR. ALTINAY KARASAYEVA: "HER SÖZÜN KAYNAĞINI, GRAMERİNİ VE CÜMLE YAPISINI ÇOK İYİ BİLİYORDU."

Türkolog Karasayev'in kızlarından Tıp Akademisi ve Hukuk Fakültesi mezunu akademisyen Prof. Dr. Altınay Karasayeva, babasının Türk halklarının dillerini çok iyi bildiğini belirtti.

Karasayeva, "Babam ve annem bizlere hep bildiklerini öğretiyordu. Bu sayede üç kızı da akademisyen oldu. İki ablam Allah'ın rahmetine kavuştu. Aileden bir tek ben kaldım." dedi.

Babasının hayatını Kırgızcanın iyi bilinmesine ve yaygınlaştırılmasına adadığını belirten Karasayeva, "Kırgızcayı çok iyi biliyordu. Her sözün kaynağını, gramerini ve cümle yapısını çok iyi biliyordu." diye konuştu.

"KARASAYEV, TÜRK DÜNYASININ BİLİM ADAMIDIR"

Kırgızistan Türkiye Manas Üniversitesi (KTMÜ) Edebiyat Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Layli Ukubayeva, Türkoloji alanına ve Türk kültürüne büyük katkısı olan Karasayev'in Türk dünyasının bilim adamı olduğunu vurguladı.

Ukubayeva, Karasayev'in ömrü boyunca dil ile uğraşarak vatana ve milletine hizmet ettiğini belirterek "Sovyet Türkologları arasında iki isim öne çıkıyordu. Bir isim Kırgızistan'dan Karasayev idi. İlk Kırgızca Rusça sözlüğünü Sovyet Türkoloğu Prof. Dr. Konstantin Yudahin ile omuz omuza çalışarak çıkardı." ifadesini kullandı.

Karasayev'in, Kırgız dilinin temellerini oluşturma ve milli basını kurma çalışmalarına katkısının çok büyük olduğunun altını çizen Ukubayeva, "Türkolog Karasayev Kırgız halkının gururudur. Türk dünyasının bilim adamıdır." diye konuştu.